Gốm và khoảng thở ngoài hiên

Có những chiếc bình sinh ra để được ngắm nhìn trong ánh sáng vàng dịu của ngọn đèn bàn. Nhưng cũng có những chiếc bình dường như được sinh ra để đứng ngoài hiên, nơi có nắng sớm ghé qua, có gió chiều đùa trên mặt men, có hoa lá cỏ cây làm bạn bên đời.

Những chiếc bình men gio trong bộ sưu tập 17 chiếc mà Trí – chàng trai Bát Tràng vừa gửi vào là kiểu bình như thế. Thành bình dày, dáng đứng vững chãi, nước men gio truyền thống của Bát Tràng vừa trầm mặc vừa lấp lánh như hồn đất nung qua lửa lớn. Đặc biệt, lớp men này có khả năng bền màu theo thời gian, gần như không đổi sắc khi đứng dưới nắng, mưa, gió bụi ngoài trời.

Gốm không biết nói, nhưng khi đặt giữa vườn, giữa sân, giữa ban công chan hòa nắng gió, tự nó lại trò chuyện với cảnh vật quanh mình một cách dịu dàng. Những chiếc bình men gio vẽ sen, vẽ trúc, vẽ đào, có cái vẽ dây leo, có cái không hoa văn gì ngoài lớp men gio trầm ấm – tất cả đều có chỗ đứng cho riêng mình.

Bình đứng nơi gốc cây cổ thụ, như người giữ nền tảng vững chãi. Bình nép nơi bậc tam cấp, như kẻ kín đáo góp phần vào tổng thể hoài cổ của gian nhà. Bình đặt nơi giếng trời, nơi cầu thang lộ thiên, nơi ban công tầng thượng – đâu đâu cũng hóa thân thành một người bạn trầm lặng cho không gian.

Không phải loại gốm nào cũng thích hợp cho ngoại thất. Gốm sành quá cứng, dễ lạnh lẽo. Gốm đất nung dễ thấm nước nếu không xử lý men kỹ. Gốm men màu loang thì dễ phai, dễ nứt dưới nắng gắt. Nhưng men gio – thứ men tro nung ở nhiệt độ cao – lại có ưu điểm là càng cũ càng đẹp, càng tiếp xúc với không khí tự nhiên càng lên màu ấm hơn.

Vì vậy khi chọn trọn bộ gốm men gio như thế để trang trí sân vườn biệt thự – thì sẽ tôn lên vẻ đẹp vừa trầm mặc vừa gần gũi với thiên nhiên, không gian sẽ trở nên hài hòa và đặc biệt. Điều quan trọng là, ai cũng có thể bắt đầu từ một chiếc bình nhỏ: đặt ở ban công, bên bụi trúc, cạnh bể cá, hay đơn giản chỉ là một góc yên bình nơi mình đọc sách.

Trong nhịp sống hiện đại, đâu dễ có được một khoảng lặng. Nhưng đôi khi, chỉ cần một chiếc bình đứng đó – không cần hoa, không cần gì thêm – cũng đủ để nhắc ta về sự giản dị. Gốm giúp giữ lấy một khoảng thở cho tâm hồn. Và khoảng thở ấy, đôi khi, lại bắt đầu từ một mối duyên gốm – như cái cách Trí và tôi quen biết và quý nhau vì cùng yêu một chất liệu mang tên: gốm.

17 câu chuyện trên nền men trầm – món quà từ đất, lửa và tình người

Có những cuộc gặp gỡ dù chưa từng chạm tay, vẫn để lại một sợi dây kết nối thật sâu. Giữa anh – người giữ gốm – và Trí – người con phương xa chưa từng gặp mặt, sợi dây ấy được kết bằng đất sét, bằng lửa, bằng men, và bằng những nét vẽ thủ công đầy tâm ý.

Bộ 17 chiếc bình Bát Tràng này cùng chung một nền men trầm cổ kính, nhưng mỗi chiếc lại kể một câu chuyện riêng – về hồ sen mùa hạ, về đôi công kiêu sa, về những phiên chợ vùng cao rộn rã váy áo thổ cẩm, hay mái nhà tranh nơi lũ trẻ chạy chân đất. Chúng giống như 17 mảnh ký ức, 17 khúc nhạc dịu êm của miền quê và núi rừng.

Trí gọi đó là men gio – loại men được tạo từ tro củi . Khi nung ở nhiệt độ chuẩn 1.260°C, men hình thành lớp váng bóng đặc trưng, làm trầm lại toàn bộ sắc màu, tạo chiều sâu và sự lắng đọng cho tác phẩm. Công thức này, Trí và gia đình là nơi đầu tiên áp dụng tại làng, tuy nhiên sau này có những xưởng gốm khác có làm nhưng hiệu ứng vẫn khó đạt như bản gốc.

Trên nền men ấy, Trí và các họa sĩ đã vẽ bằng phong cách nghệ thuật đương đại, nhưng đề tài lại gần gũi – phong cảnh, đời sống thường nhật của đồng bào vùng cao các tỉnh phía Bắc. Mỗi bức vẽ là sự kết hợp ăn ý giữa người sáng tác và nghệ nhân Trần Lưu – mẹ của Trí – để tạo ra những sản phẩm vừa mộc mạc, vừa đậm chất nghệ thuật.

Những chấm li ti trên bề mặt bình không phải là vết lỗi, mà là dấu ấn tự nhiên. Chúng là tạp chất trong đất, khi nung ở hơn 1.200°C sẽ thoát ra, gặp men giữ lại nên nằm nguyên trên bề mặt, như chứng tích của một hành trình qua lửa.

    • Sen vàng ánh đỏ – Nền vàng ấm rực rỡ, hoa sen đỏ hồng xen lá xanh vàng, điểm xanh lam nhẹ nhàng, gợi ánh nắng cuối hạ.
    • Sen đỏ giữa lá xanh – Hoa sen đỏ cam đậm xen lá xanh rậm, cánh hoa và lá đan xen tự nhiên, đậm chất dân dã.
    • Bói cá bên hồ sen – Chim bói cá xanh lam vút qua hồ sen, sắc vàng – xanh – đỏ tạo chiều sâu sinh động.
    • Đồng hoa khoe sắc – Nhiều loài hoa cùng nở, từ sen, súng đến cúc dại, phối màu hài hòa, nền men trầm loang đẹp mắt.
    • Hoa hồng cổ điển – Cánh hoa vàng, cam, đỏ đất dày dặn; lá xanh đậm tạo cảm giác rực rỡ và sung túc.
    • Sen vàng hồng – Sắc vàng, hồng, cam hòa quyện, lá sen xanh xếp lớp, tạo chiều sâu uyển chuyển.
    • Công hoàng gia – Đôi công xanh – vàng với bộ đuôi dài lộng lẫy, tượng trưng cho quyền quý và thịnh vượng.
    • Sen hồng mùa hạ – Lá xanh rậm, hoa hồng đỏ cam rực rỡ, cánh mở tròn đón nắng, gợi mùa hạ rực rỡ.
    • Làng quê tuổi thơ – Mái nhà tranh, hàng rào tre, trẻ nhỏ chơi đùa, khung cảnh yên bình và hoài niệm.
    • Chim non trên cành tùng – Nền men trầm pha kem, điểm xanh vàng của đôi chim non trong buổi sớm an lành.
    • Bình hoa hồng và nai – Họa tiết hoa hồng nhiều lớp màu cam – hồng, nền xanh lá pha vàng, điểm hình chú nai tạo nét đồng quê lãng mạn.
    • Bình sen vàng miệng loe – Dáng cao miệng loe, vẽ sen vàng và lá xanh, điểm vài chú chim, tông màu trầm hoài cổ.
    • Bình hoa dại trắng nền xanh – Hình bông hoa trắng nhỏ xen lá xanh đậm, nền xanh – vàng loang, dáng bình chân loe thấp.
    • Bình sen và chim nền vàng nâu – Họa tiết sen, lá xanh đậm, điểm vài chú chim nhỏ, tông màu nâu vàng cổ kính.
    • Bình chợ vùng cao – Cảnh sinh hoạt của người dân tộc vùng cao, phụ nữ và trẻ em, màu sắc ấm áp, gần gũi.
    • Bình chim bói cá và sen lá đỏ – Chim bói cá xanh lam bay bên những lá sen xanh – đỏ, nền vàng xanh.
    • Bình quả đào và chim – Cành đào trĩu quả, xen hình chú chim đậu, nền xanh lam vảy men đặc trưng.

      Những chiếc bình này đặc biệt hợp với không gian hoài cổ, phòng khách, tủ trưng bày, hay làm bình cắm hoa. Chúng không chỉ làm đẹp cho không gian, mà còn lắng nghe những câu chuyện mới từ chủ nhân.